Schubert spelen als daad van verzet? Uit deze roman van Akira Mizubayashi blijkt dat we heus niet alleen bij de Duitse jaren 30 te rade hoeven gaan om te begrijpen wat dictatuur eigenlijk betekent. In 1938 repeteren in Tokio drie Chinezen en een Japanner het 13e strijkkwartet van Schubert (‘Rosamunde’) met de gordijnen dicht. Als Japanse legerofficieren het lokaal binnenstampen worden de musici meegenomen en de viool van de Japanner wordt bruut kapotgetrapt. De violist probeert nog uit te leggen dat Schubert eigenlijk een Oostenrijker is en Oostenrijk inmiddels bij bondgenoot Duitsland hoort, maar zijn liefde voor Europese muziek en het samenspelen met ‘vijandige’ Chinezen kosten hem zijn leven. Wat de legerofficieren niet weten is dat de zoon van de violist zich heeft verstopt in een kast en zo getuige is van dit drama. Zijn leven zal vanaf dat moment geheel in dienst van de muziek staan, als verzet en als heling.
Ik ben geraakt, ontroerd, door dit liefdevolle verhaal van Mizubayashi – waarin op verstilde, precieze wijze wordt opgetekend hoe censuur en (het daarmee samenhangende) geweld de levens van individuen én hun kinderen verregaand bepalen. Maar het laat ook zien hoe de muziek en de menselijkheid niet klein te krijgen zijn.
Literair valt er wel wat op dit boek af te dingen – er zitten veel ‘educatieve’ momenten in en de ‘betekenis’ van sommige details wordt veel te nadrukkelijk en herhaaldelijk uitgelegd. Bepaald geen ‘show, don’t tell’-roman dus, maar misschien is dat eigen aan een ‘conte philosophique’ in de Franse traditie (zo Margot Dijkgraaf). De vertaling kan ik niet beoordelen, maar er komen nogal wat ‘stijlbreuken’ in de roman voor waarvan ik niet weet of die in het origineel zitten of in de vertaling zijn binnengeslopen. Dat iemand in de jaren 30 in Tokio, als hem een kop thee wordt aangeboden, zou zeggen: “Ik ben helemaal oké zo” is lastig voor te stellen.
De precieze, literaire beschrijvingen van de muziekstukken zelf zijn echter zó puntgaaf dat je de schrijver (en vertaler) bovenstaande zaken van harte vergeeft. Het is een roman die kristalhelder laat zien wat dictatuur betekent en tegelijk hoop geeft dat de verfijnde, oermenselijke kracht van muziek, van liefde en aandacht, sterker is dan het grove geweld van welke dictatuur dan ook. Lees en hoop.
Mirjam Elbers 